Szanowny Panie Ministrze,
głównym zadaniem szóstego pakietu sankcji wobec Rosji i Białorusi jest ograniczenie zysków z handlu ropą naftową oraz niektórymi produktami ropopochodnymi. Wcześniej Unia Europejska zakazała importu innych węglowodorów takich jak gaz ziemny i węgiel. Równie ważne jak embargo na import surowców jest objęcie zakazem produktów i wyrobów powstających na bazie rosyjskich węglowodorów. Dobrym przykładem są artykuły z asfaltu, mieszanki bitumiczne, preparaty smarowe czy papier i tektura smołowana.
Niestety na liście towarów objętych sankcjami ciągle brakuje pap i gontów bitumicznych, stanowiących istotną gałąź rosyjskiego i białoruskiego importu do EU. Do produkcji każdej papy bitumicznej (wymiennie nazywanej asfaltową) oraz gontów bitumicznych (asfaltowych) używa się różnego rodzaju asfaltów, które są otrzymywane w wyniku technologicznego przerobu ropy naftowej w rafineriach. Każda papa, gont w zależności od rodzaju zwiera w swoim składzie surowcowym (w gotowym produkcie) wagowo: od 2 do 4 kg asfaltów na 1 m2 produktu. Zatem eksport do Unii Europejskiej pap i gontów produkowanych w fabrykach zlokalizowanych na terenie Rosji i Białorusi w sposób bezpośredni finansuje wojnę, jako efekt sprzedaży przerobionej, rosyjskiej ropy naftowej. W samym 2021 roku wyeksportowano w ten sposób około 130 000 ton węglowodorów. Wprowadzenie embarga na import pap, gontów bitumicznych z terytorium Rosji i Białorusi oznacza wzmocnienie i uszczelnienie zakazu import węglowodorów oraz towarów ropopochodnych z tych kierunków.
Ropa naftowa, która trafia do rafinerii, poddawana jest wielostopniowej destylacji. Otrzymuje się z niej półprodukty, z których wytwarza się benzynę lotniczą, samochodową, paliwo opałowe itp. To tak zwane frakcje lekkie. Z frakcji ciężkich otrzymuje się m.in. pozostałość próżniową, czyli niemal gotowy asfalt. Ropa naftowa wydobywana w Rosji jest sprzedawana i eksportowana bezpośrednio na zachód do krajów UE, np. za pośrednictwem rurociągów lub pośrednio pod postacią produktów i wyrobów wytworzonych na bazie rosyjskiej ropy przerobionej w rosyjskich i białoruskich rafineriach. W tym wypadku papy i gonty bitumiczne (asfaltowe) to największa pozycja ilościowa pośredniego importu rosyjskiej ropy do krajów UE (338 567 ton w 2021 roku).
Całkowity import pap i gontów bitumicznych do UE z Rosji i Białorusi w latach 2019-2021, źródło Eurostat
Właścicielami głównych rafinerii i zakładów przetwórstwa ropy naftowej w Rosji i Białorusi są rządy Federacji Rosyjskiej i Białorusi oraz oligarchowie. Największe z nich to w przypadku Rosji: Basznieft, Lukoil, Gazprom, Rosnieft, Tatnieft a w przypadku Białorusi: Mozyrz i Nowopołock.
Wprowadzenie zakazu importu produktów i wyrobów powstających na bazie asfaltów spowoduje, że zostaną one zmagazynowane lub „wylane do dziury w ziemi” co jest spotykaną praktyką w Rosji i Białorusi. Transport asfaltów na odległości pow. 500 km (do UE i innych krajów) staje się dramatycznie nieopłacalny ze względu na dodatkowe (bardzo wysokie) koszty grzania asfaltów w trakcie transportu, w celu utrzymania ich w stanie płynnym w cysternach. Zatem wprowadzenie embargo na papy i gonty bitumiczne (asfaltowe) to również dodatkowe koszty magazynowania lub utylizacji niewykorzystanych pochodnych rosyjskiej ropy naftowej.
Zgodnie z danymi Eurostat importu pap i gotów bitumicznych (asfaltowych) do Unii Europejskiej stale rośnie (o 11% w stosunku do roku 2019) i wyniósł 338 567 ton w 2021 roku. W wymiarze finansowym jest to 124,2 miliona EUR w 2021 roku (wzrost o 15% w stosunku do roku 2019). Rosyjski Urząd Statystyczny podaje, że 64% pap i gontów bitumicznych eksportowanych z Rosji trafia na rynki UE.
Eksport pap i gontów bitumicznych eksportowanych z Rosji w 2021 roku, źródło Rosyjski Urząd Statystyczny
Wprowadzenie embarga na tego typu wyroby byłoby bardzo skutecznym narzędziem prowadzącym do powstania dotkliwych kosztów gospodarczo-politycznych dla strony rosyjskiej, co przyczyniłoby się do bezpośredniego osłabienia zdolności finasowania wojny w Ukrainie. Znalezienie odbiorców rosyjskich i białoruskich wyrobów w innych krajach byłoby bardzo trudne.
Zainstalowane w państwach Unii Europejskiej moce produkcyjne fabryk wytwarzających gonty i papy bitumiczne przekraczają ponad dwukrotnie zapotrzebowanie rynku wewnętrznego UE, nie wspominając o możliwościach wymiany pomiędzy państwami, co ma miejsce od wielu lat. Kanały wzajemnych transferów wewnętrznych są od dawna zdefiniowane i działają efektywnie.
Apel został skierowany do:
- Konrad Szymański – Minister do spraw Unii Europejskiej MSZ
- Waldemara Buda – Minister Rozwoju i Technologii
- Dyrektor Jan Pawelec – Departament Handlu i Współpracy Międzynarodowej MRiT